Projekt

Ogólne

Profil

Co uwspółcześniamy » Historia » Wersja 14

Dorota Kowalska, 2014-06-14 11:52

1 2
h1. Co uwspółcześniamy
2 2
3 13 Dorota Kowalska
Uwspółcześniamy większość utworów napisanych po 1863 r. (W tekstach starszych dodajemy przypisy do form nie mieszczących się w dzisiejszej normie).
4 2
5 12 Dorota Kowalska
Nie uwspółcześniamy form, które zostały celowo wprowadzone przez autora w ramach stylizacji (archaizmy, formy gwarowe). Nie uwspółcześniamy tego, co stanowi o stylu danego pisarza.
6 12 Dorota Kowalska
7 12 Dorota Kowalska
W wyjątkowych wypadkach, kiedy dany utwór romantyczny lub dawniejszy jest zwykle wykorzystywany jako lektura szkolna (np. wiersze J. Kochanowskiego lub I. Krasickiego), zespół redakcyjny Wolnych Lektur może podjąć decyzję o wprowadzeniu niektórych uwspółcześnień.
8 12 Dorota Kowalska
9 12 Dorota Kowalska
*Zakres uwspółcześnień*:
10 12 Dorota Kowalska
11 12 Dorota Kowalska
Niekiedy trzeba zmienić *nieortograficzną dziś pisownię* (np. tentent, marmór). 
12 12 Dorota Kowalska
13 11 Dorota Kowalska
Aby uniknąć mylnego rozumienia tekstu, uwspółcześniamy *interpunkcję*; wprowadzamy obowiązujące zasady dotyczące *pisowni łącznej i rozdzielnej* zgodnie z zaleceniami Słownika Ortograficznego PWN http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629454 (np. zdawna, wrazbyście, wtedybym, któreby itp. oraz od niedawna obowiązujące zasady pisowni nie z imiesłowami: http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629516 ); stosujemy się do współczesnej *pisowni joty* (np. harmonji -> harmonii, miljony -> miliony; dyament -> diament itd.).
14 2
15 11 Dorota Kowalska
Uwspółcześniamy *pisownię wielką i małą literą*, np. morze Czarne > Morze Czarne. 
16 10 Dorota Kowalska
Wielką literę stawiamy też w zdaniu po wykrzyknikach i pytajnikach, np. "Może jakiś czas bronił się [...]; ale co potem zaszło? gdzie się spotkali? co ich zbliżyło?" > "Może jakiś czas bronił się [...]; ale co potem zaszło? Gdzie się spotkali? Co ich zbliżyło?". Pozostawiamy jednak małą literę tam, gdzie słowo z wykrzyknikiem nie kończy zdania, np. "Dzieci! chodźcie tu!" lub: "Jeszcze Hallucini... ten przynajmniej w przeszłości miał zasługi, ależ ona! ona! której wierzyłem jakby aniołowi z nieba!"
17 2
18 2
Wyrazy z dawnym *é (tzw. e pochylonym)* zastępujemy współczesnymi formami. Wyjątek stanowią przypadki, gdy sylaba z dawnym é występuje w wygłosie wersu i łączy ją rym z innym wersem (wówczas również inne wyrazy z é, pełniące w zdaniu podobną funkcję do wyrazu rymującego się są zachowywane w dawnej formie).
19 9 Dorota Kowalska
 
20 5 Dorota Kowalska
Uwspółcześnienia w zakresie *fleksji* obejmują np. zmiany końcówek w Msc. i N. lp i lm: bliskiemi -> bliskimi, tem -> tym, mojem -> moim, mię -> mnie itd.
21 9 Dorota Kowalska
22 14 Dorota Kowalska
Uwaga! W zakresie *leksyki* (np. roztworzyć -> otworzyć; jeno -> tylko; zali -> czy) i *składni* (np. jam jest -> ja jestem) możemy dokonać uwspółcześnień w tekstach tłumaczonych z języków obcych (o ile nie jest to tłumaczenie poetyckie lub celowo archaizowane), natomiast w utworach pisarzy polskich - opatrujemy te formy przypisami, tak aby nie zacierać stylu danego pisarza.
23 2
24 2
Przy podejmowaniu decyzji o tym, czy uwspółcześniać tekst, czy dodawać przypisy, należy brać pod uwagę *wiek czytelników* (poziom nauczania zapisany jest w [[Dublin Core]]). Uczniowie pierwszych klas szkoły podstawowej powinni mieć jak najbardziej „przejrzysty” językowo tekst, zaś starsi mogą zmierzyć się z meandrami historii języka polskiego.
25 2
26 12 Dorota Kowalska
Przypis zamiast uwspółcześnienia wstawiamy też tam, gdzie uwspółcześnienie zepsułoby rym, np. ,,Na dnie przejrzystem. (...) Jak łzy perliste" lub rytm wiersza (przez dodanie lub ujęcie sylaby, np. w przypadku uwspółcześnienia: żem (...) zrobił -> zrobiłem).
27 6 Dorota Kowalska
28 4 Dorota Kowalska
Wszystkie zmiany są opisywane w *notatce redaktorskiej*. Obecność opisu wprowadzonych zmian stanowi wymóg filologiczny dla wydania internetowego zamieszczanych na naszej stronie tekstów.
29 4 Dorota Kowalska
30 9 Dorota Kowalska
(W notatce redaktorskiej nie musimy wpisywać wszystkich przykładów danego typu zmiany, wystarczy 1-2, np. tem -> tym, bladem -> bladym itp. - wtedy wiadomo, że następne zaimki i przymiotniki w Msc. lp też zostały poprawione z -em na -ym. Wpisujemy tam natomiast każdą zmianę leksykalną.)
31 2
32 7 Aleksandra Sekuła
Na jakie cząstki wyrazów zwrócić uwagę? Najczęstsze zmiany:
33 8 Dorota Kowalska
pisownia joty: tj -> ti, fj -> fi, mj -> mi, nj -> ni, rj -> ri, gj -> gi, dj -> di (w wyrazach np. filozofji, historji, religji, djabeł itp.); komedyi -> komedii itp.
34 9 Dorota Kowalska
pisownia łączna / rozdzielna: niema -> nie ma (niewykrywane automatycznie w edytorze), jestto -> jest to, nietylko -> nie tylko, któryby -> który by; z pod - > spod.
35 9 Dorota Kowalska
pisownia spółgłosek dźwięcznych / bezdźwięcznych: módz -> móc; biedz -> biec; nizki -> niski; z pod -> spod.
36 8 Dorota Kowalska
fleksja: -em -> -ym, -im (np. białem -> białym; drogiem -> drogim; tem -> tym; mojem -> moim); -emi -> -ymi, -imi (białemi -> białymi; drogiemi -> drogimi); -yj -> -ii lub -ji (np. lekcyj -> lekcji; komedyj -> komedii);